Fibrokistik Məmə

Fibrokistik süd vəzi adı qorxulu səslənsə də, əslində əksər qadınların həyatları boyunca qarşılaşa biləcəyi və adətən xərçənglə qarışdırılan, lakin zərərsiz bir süd vəzi toxuma dəyişikliyidir. Süd vəzi daxilində kistlər, kiçik sərtliklər və ya ‘lifli’ toxumalar əmələ gələ bilər və bu, dövri ağrı və ya həssaslığa səbəb ola bilər. Adətən östrojen və progesteron kimi hormonların təbii dalğalanmaları ilə əlaqədar olaraq baş verir və ‘xəstəlik’ kimi adlandırılsa da, proqressiv və ya ölümcül deyil. Çox qadında menstruasiya dövrünün müəyyən mərhələlərində nəzərə çarpan bu sərtliklər və ağrılar hormon səviyyələri normallaşdıqda yüngülləşə bilər.

Fibrokistik Süd Vəzi Dəyişikliyi Nədir?

“Fibrokistik süd vəzi xəstəliyi” dedikdə ilk ağla gələn, süd vəzi daxilində müxtəlif ölçülü kistlərin və fibrotik (birləşdirici toxumadan qaynaqlanan) sərtliklərin əmələ gəlməsidir. Lakin adı “xəstəlik” olsa da, bu vəziyyət çox vaxt tamamilə xoşxassəli, yəni selim bir dəyişiklikdir.

• Fibro: Birləşdirici toxuma və ya lifli toxuma deməkdir.
• Kistik: Maye dolu kisəciklərin varlığını ifadə edir.

Bu dəyişiklər süd vəzi toxumasının hormonlara olan təbii reaksiyasının əksidir. Bədən, xüsusilə menstruasiya dövrünün ikinci yarısında östrojen və progesteron hormonlarını müəyyən səviyyələrdə yüksəldir. Bu yüksəlişlə birlikdə süd kanalları və vəzlərdə şişmə, maye yığılması və birləşdirici toxumanın sərtləşməsi müşahidə edilə bilər. Süd vəzi toxuması sanki bir “sünger” kimi bu hormonlara cavab verir, buna görə də menstruasiya öncəsində toxunuşda hiss olunan şişkinliklər və ya həssaslıq meydana çıxır. Menstruasiya dövrü bitdikdə adətən bu əlamətlər azalır, kistlər kiçilir və ağrı hissi yüngülləşir.

“Fibrokistik” ifadəsi lifli və kistik strukturları eyni anda birləşdirmə potensialını göstərir. Yəni süd vəzi toxumasında həm kiçik sərt sahələr (fibrozis), həm də içi maye dolu kisəciklər (kistlər) ola bilər. Bu kisəciklər bəzən nəzərə çarpmayacaq qədər kiçik, bəzən isə bir neçə santimetr diametrində hiss oluna bilər. Ən vacib məqam fibrokistik süd vəzi dəyişiklərinin təkbaşına xərçəng riskini artırmamasıdır. Təbii ki, hər qadında yaş və genetik meyllik səbəbindən az da olsa xərçəng riski ola bilər; lakin bu risk fibrokistik quruluşa sahib olmayan qadınla müqayisədə çox fərqlənmir.

Bu vəziyyətə “xəstəlik” demək bir qədər yanıltıcı olsa da, ağrılı və ya kistik süd vəzi toxuması mövzusu olduqda tibbdə adlandırma zəruriliyi səbəbindən adətən “fibrokistik süd vəzi xəstəliyi” və ya “fibrokistik dəyişiklər” terminləri işlədilir. Əslində bu vəziyyəti “süd vəzisinin təbii hormon dövriyyəsinə verdiyi reaksiya” kimi qavramaq daha doğru olar.

Əgər süd vəzi toxumalarınızda barmaqla hiss olunan kiçik, bəzən “jel konsistensiyalı” və ya “su baloncugu” kimi təsvir edilə bilən kistlər varsa, onların ağrı yaratmaq ehtimalı yüksəkdir. Bundan əlavə, yalnız lifli və sərt struktur şəklində də görünə bilər. Bəzi qadınlarda bu toxumalar menstruasiya dövrü boyunca daim hiss oluna bilər, bəzilərində isə yalnız müəyyən həftələrdə nəzərə çarpır.

Fibrokistik Süd Vəzi Dəyişikliklərinin Səbəbləri Nələrdir?

Fibrokistik süd vəzi dəyişiklərinin əsasında hormon dalğalanmalarının süd vəzi toxumasına təsiri dayanır. Xüsusilə östrojen və progesteron hormonları menstruasiya dövrü ərzində müxtəlif səviyyələrdə ifraz olunur və hər yüksəliş‑düşüş periyodu süd vəzi toxumasında müxtəlif dəyişikliklərə səbəb olur.

Hormonların Təsiri

• Östrojen: Süd vəzi toxumasında hüceyrə çoxalmasını və kanalların genişlənməsini stimullaşdıra bilər. Menstruasiya dövründə östrojen səviyyəsi yüksəldikdə, vəzi bezləri və süd kanalları genişlənərək maye yığa bilər; bu da kist əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər.
• Progesteron: Östrojenə nisbətən toxuma üzərində tənzimləyici rol oynayır. Menstruasiya dövrünün ikinci yarısında (luteal faza) yüksələn progesteron süd vəzi toxumasının yenilənməsinə və ödema inkişafına səbəb ola bilər. Əgər progesteron‑östrojen balansı pozularsa (məsələn, östrojen daha üstün qaldıqda), fibrokistik dəyişikliklərin şiddəti arta bilər.

Genetik Faktorlar

• Ailəvi meyllik fibrokistik süd vəzi quruluşunun daha qabarıq yaşanmasına səbəb ola bilər. Bəzi qadınların süd vəzi toxuması genetik olaraq hormonlara daha həssas ola bilər və ya kist əmələ gəlməyə meylli vəz strukturuna sahib ola bilər. Bu, anada və ya bacıda oxşar şikayətlər olub‑olmaması ilə müəyyən edilə bilər.

Yaş və Hormonal Dövrlər

• Adətən reproduktiv yaşdakı qadınlarda (xüsusilə 20‑dən menopozadək) daha çox rast gəlinir. Çünkü bu dövrdə menstruasiya dövrü aktivdir və nizamsızlıqlar yaşana bilər.
• Menopoz sonrası dövrdə östrojen səviyyəsi düşdüyü üçün fibrokistik dəyişikliklərin şiddəti adətən azalır. Lakin hormon əvəzləmə müalicəsi alan bəzi qadınlarda fibrokistik simptomlar yüngül şəkildə davam edə bilər.

Xarici Faktorlar və Yaşam Tərzi

• Kofein qəbulu (qəhvə, çay, şokolad, enerji içkiləri) bəzi tədqiqatlara görə süd vəzi həssaslığını artıra bilər. Lakin yekdil razılıq yoxdur; bir çox qadın kofeini azaldanda ağrılarının yüngülləşdiyini bildirir.
• Yüksək yağlı pəhriz, piylənmə və stress hormonal balansı poza biləcəyi üçün fibrokistik dəyişiklikləri təşviq edə bilər.

Digər Hormonal Vəziyyətlər

• Tiroid hormonları qadın bədənində bir çox sistemi təsir etdiyi kimi süd vəzi toxumasında da rol oynayır. Məsələn, hipotiroidi (tiroid hormonlarının aşağı səviyyədə olması) zamanı bədəndə ümumi ödema və şişkinlik meyli artır; bu da süd vəzi kistlərinin daha asan hiss edilməsinə səbəb ola bilər.
• Yüksək prolaktin səviyyələri (məsələn, prolaktinoma kimi hipofiz bezi xəstəliklərində) süd vəzi toxumasında südəbənzər sekresiyanı artıra və həssaslığı gücləndirə bilər.

Fibrokistik Süd Vəzinin Tez‑tez Görülən Əlamətləri Nələrdir?

• Göğüs Ağrısı və Həssaslıq: Dönəmsəl və ya davamlı şəkildə hiss edilə bilən mastalji. Çox vaxt menstruasiya öncəsi artan, menstruasiya başlandıqda azalan ağrı.
• Düyünlü, Pütürlü Toxuma: Parçalananda üzüm bağı kimi hiss edilən kiçik sərtliklər və ya lifli sahələr.
• Kistlər: İçində maye olan kisəciklər, menstruasiya öncəsi böyüyüb ağrıya səbəb ola bilər.
• Şişkinlik və Dolğunluq: Adətən menstruasiya öncəsi dövrdə daha çox hiss edilən şişkinlik.
• Nadir halda dəri dəyişikliyi və ya axıntı: Peau d’orange şəkli, nadir hallarda kanlı axıntı – həkimə müraciət tələb edir.

Hormonal Dəyişikliklər Fibrokistik Süd Vəzini Necə Təsir Edir?

• Östrojen və Progesteron Balansı: Östrojen hüceyrə çoxalmasını və maye tutulumunu stimullaşdırır; progesteron bu təsirləri tənzimləyir. Östrojen dominansı kistlərin şişməsinə və ağrının artmasına səbəb olur.
• Tiroid Hormonlarının Rolu: Hipotiroidi ödema meylini artırır, hipertiroidi isə fərqli toxuma reaksiyalarına gətirib çıxarır.
• Prolaktin Səviyyələri: Yüksək prolaktin südəbənzər axıntı və həssaslığı artıra bilər.
• İyot və Süd Vəzi: İyot çatışmazlığı tiroidi təsir edərək fibre dəyişiklikləri gücləndirə bilər; bəzi hallarda iyot əlavəsi ağrını azalda bilər.
• Hormon Müalicələrinin Təsiri: Doğum kontrol həbleri və HRT fərqli reaksiyalara səbəb ola bilər.

Fibrokistik Süd Vəzi Ucundan Axıntıya Səbəb Ola Bilərmi?

• Kistlərin duz divarında yırtıq və ya təzyiq artışı mayenin kanallara axmasına və ucdan axıntıya gətirib çıxara bilər; adətən şəffaf və ya sütümsü rəngdə olur.
• Hormonal dalğalanmalar, xüsusilə östrojen və prolaktin artımı, axıntını gücləndirə bilər.
• Spontan və ya tək tərəfli kanlı axıntı ciddi patoloji səbəbləri (intraduktal papillom, maligniya) göstərə bilər və dərhal müayinə tələb edir.

• Axıntı ilə birlikdə ağrılı və ya sürətlə böyüyən kütlə varsa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
• Sarı, yaşıl və ya qəhvəyi tonlu axıntılar adətən infeksiya və ya iltihab işarəsidir – müayinə və görüntüləmə tələb edir.

Fibrokistik Süd Vəzi Kütlələri Ağrılıdırmı?

• Adətən menstruasiya dövrünün luteal fazasında progesteron artımı kistlərin şişməsinə və ağrılı olmasına səbəb olur.
• Ağrı “basınc hissi” və ya “yanma” şəklində təsvir edilir; kist nə qədər böyükdürsə, ağrı ehtimalı bir o qədər yüksəkdir.
• Malign kütlələr adətən ağrısızdır, ağrılı kütlələr isə daha çox fibrokistik və ya fibroadenom tipli yaxşı xassəli səbəblərə işarə edir.
• Ağrı kəskin olduqda, atipik və ya dəyişən kütlə hər zaman müayinə olunmalıdır.

• Basit ağrı kesicilər (ibuprofen kimi) və isti-soyuq kompres rahatlama verə bilər.
• Düzgün ölçülü, dəstəkləyici sütyen ağrını azalda bilər.

Fibrokistik Süd Vəzi Necə Diaqnoz Edilir?

• Klinik Muayinə: Həkim əl ilə kütlə, toxuma sertliyi, hərəkətlilik və ağrı dərəcəsini qiymətləndirir.
• Görüntüləmə: Mamografi (40+ yaş), ultrason (kistlərin maye və ya bərk strukturlarını ayırd etmək üçün), lazım gələrsə MR.
• Biopsi: Şübhəli sahələrdən nazik iynə aspirasiya (FNA) və ya core biopsi nümunəsi götürülərək patoloji analiz edilir.
• Kist Aspirasiyası: Ağrılı kistdən maye çəkilərək rahatlama təmin edilir; mayenin rəngi diaqnoza kömək edir.
• Hormonal Testlər: Tiroid funksiyası və prolaktin səviyyələri xüsusi hallarda yoxlanıla bilər.

Fibrokistik Dəyişikliklər ilə Süd Vəzi Xərçəngi Arasındakı Fərq Nədir?

• Fibrokistik kütlələr adətən yumuşaq, hərəkətli və ağrılı olur; xərçəngli kütlələr isə sərt, düzensiz və adətən ağrısızdır.
• Fibrokistik dəyişikliklər çox vaxt hər iki süd vəzisində simmetrik hiss olunur; xərçəng isə tək tərəfli və lokalizasiya olunmuş olur.
• Fibrokistik kütlələr menstruasiya dövrünə bağlı həssaslıq və ölçü dəyişiklikləri nümayiş etdirir; xərçəngli kütlə isə sabit qalır və dövrə təsir etmir.
• Risk faktorları baxımından fibrokistik dəyişikliklər xərçəng riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırmır; xərçəngə spesifik risklər gen mutasiyaları, ailə anamnezi, yaş və hormonal müalicələr kimi amillərdir.

Yaşam Tərzi Dəyişiklikləri Fibrokistik Süd Vəzi Əlamətlərini Yüngülləşdirə Bilərmi?

Fibrokistik simptomların yüngülləşdirilməsi üçün aşağıdakı yaşam tərzi tövsiyələri faydalı ola bilər:

• Kofeinin Azaldılması: Qəhvə, çay, şokolad və enerji içkilərindəki kofein məhdudlaşdırıldıqda ağrılar yüngülləşə bilər.
• Yağ Nisbəti Aşağı Pəhriz: Yüksək yağlı qidalar östrojen metabolizmasını poza bilər; pəhrizdə yağ nisbətini azaltmaq uzun müddətli hormon balansına kömək edə bilər.
• Bol Lif və Meyvə-Tərəvəz: Bağırsaqlardan östrojenin yenidən sorulmasını azaldaraq bədəndən atılmasını asanlaşdırır.
• Düzgün Sütyen Seçimi: Yaxşı dəstəkli sütyen süd vəzi hərəkətini azaldaraq ağrını yüngülləşdirə bilər.
• Orta Tempolu Fiziki Aktivlik: Gəzinti, üzgüçülük, velosiped qan dövranını yaxşılaşdırır, stress hormonlarını azaldır və kilo kontroluna kömək edir.
• Stress İdarəetməsi: Yoga, meditasiya və nefes məşqləri stressi azaldaraq hormonal balansı dəstəkləyə bilər.
• Vitamin və Əlavələr: Vitamin E və B6 mastaljini yüngülləşdirə, həmçinin Gama-linolenik asit (GLA) ehtiva edən çuha çiçəyi yağı (evening primrose oil) bəzi qadınlarda ağrı şiddətini azalda bilər.

Fibrokistik Süd Vəzi Əlamətləri Üçün Nə Zaman Həkimə Müraciət Etmək Lazımdır?

Fibrokistik süd vəzi dəyişikləri adətən təhlükəli deyil. Buna baxmayaraq bəzi hallarda mütəxəssisə müraciət etmək vacibdir, çünki erkən diaqnoz və tədbir görmək həmişə daha sağlamdır.

Yeni və Dəyişən Kütlə Aşkarlanarsa

• Əvvəllər hiss etmədiyiniz sərtlik və ya kist ortaya çıxıbsa və ya mövcud kütlənin ölçüsü və xarakteri dəyişibsə, mütləq qiymətləndirilməlidir.
• Kütlə sürətlə böyüyür, sərtləşir və ya toxunduqda ağrının xarakteri dəyişirsə, vaxt itirmədən həkimə müraciət etmək vacibdir.

Tək Tərəfli, Spontan Axıntı Halında

• Xüsusilə qanlı və ya tünd rəngli axıntı varsa, patoloji ola biləcək halları istisna etmək üçün mütləq yoxlanılmalıdır.
• Hər iki süd vəzisindən yüngül masajla axan şəffaf və ya süd rəngli axıntılar adətən hormonal mənbəlidir, lakin rutin müayinə zamanı həkimə bildirmək lazımdır.

Şiddətli, Dayanmayan Ağrı Olarsa

• Menstruasiya dövrü ilə əlaqəsindən asılı olmayaraq davamlı və gündəlik həyatı çətinləşdirən şiddətli ağrı nəzərə alınmalıdır. Bu ağrının səbəbi fibrokistik kist ola biləcəyi kimi başqa bir problem də ola bilər.
• Ağrı sadə ağrıkəsicilərə və ya evdə tətbiq edilən üsullara baxmayaraq keçmirsə, həkim məsləhəti tələb olunur.

Dəri Dəyişiklikləri və Süd Vəzinin Ümumi Görünüşündə Pozulma

• Süd vəzi başında dartılma, dəridə çöküntü və ya portağal qabığı görünüşü kimi dəyişikliklər yaranarsa, dərhal həkimə müraciət edilməlidir.
• Qızartı, istilik artışı və ya iltihaba bənzər əlamətlər (məsələn, mastit) də mütəxəssis məsləhəti tələb edən hallardır.

Ailə Tarixi Varsa və Mütəmadi Yoxlama Lazımdırsa

• Əgər ailədə süd vəzi və ya yumurtalıq xərçəngi kimi hormonla bağlı xərçəng tarixçəsi varsa, mütəmadi aralıqlarla süd vəzi müayinəsi və görüntüləmə (mamogram, ultrason) məsləhət görülür.
• Bu yoxlamalar zamanı fibrokistik kütlələr də izlənilərək hər hansı risk artımı olub‑olmaması qiymətləndirilə bilər.

Fibrokistik Süd Vəzilər Menstruasiya Dövrünə Necə Təsir Edir?

Əslində sualın tərsini də əhatə edir: Menstruasiya dövrü fibrokistik süd vəzilərə necə təsir edir? Hər ikisi qarşılıqlı olaraq bir-birini formalaşdırır. Süd vəzi toxumasındakı hormon reseptorları menstruasiya dövrü boyunca dəyişən östrojen və progesteron səviyyələrinə tez reaksiya verir.

Dövriyyənin Follikulyar Fazası (Menstruasiyanın Başlanğıcından Yumurta Olmasına Qədər)

• Östrojen səviyyəsi əvvəlcə az olur, sonra tədricən artır. Süd vəzi toxumasındakı kistlər bu mərhələdə nisbətən daha kiçik ola və həssaslıq aşağı səviyyədə qala bilər.
• Menstruasiya qanaxmasından dərhal sonra bir çox qadın fibrokistik ağrıların yüngülləşdiyini bildirir.

Yumurtalanma Dövrü (Təxminən Menstruasiyanın Başlanğıcından 14‑cü Günə Qədər)

• Yumurtalanma zamanı östrojen müəyyən zirvəyə çatır. Progesteron səviyyəsi də yüksəlməyə başlayır. Bu dövrdə bəzi qadınlar süd vəzilərində yüngül həssaslıq və ya şişkinlik hiss edə bilər.

Luteal Faza (Yumurtalanmadan Menstruasiyanın Başlanğıcına Qədər)

• Bu mərhələ fibrokistik süd vəzilər üçün ən kritik sayılır. Progesteronun ciddi dərəcədə yüksəldiyi və östrojenlə birlikdə təsir göstərdiyi bu dövrdə süd vəzi toxumasında maye toplanması artır.
• Kistlər böyüyə bilər, süd vəzilər daha “dolğun” hiss olunur. Ağrı və həssaslıq adətən bu mərhələdə pik səviyyəyə çatır.

Menstruasiya ilə Birgə Yüngülləşmə

• Əgər mayalanma baş verməzsə, hormon səviyyələri birdən aşağı düşür. Bu da süd vəzi toxumasındakı maye toplanmasının azalmasına kömək edir.
• Menstruasiya qanaxması ilə birlikdə bir çox qadın süd vəzilərində nəzərəçarpacaq dərəcədə rahatlama hiss edir.

Hormon Dengesizlikləri Halında

• Polikistik over sindromu (PCOS) və ya tiroid pozuqluqları kimi hormon balansını poza bilən hallar bu dövrü pozaraq fibrokistik şikayətləri daha nizamsız və şiddətli edə bilər.
• Doğum kontrol həbləri və ya hormon əvəzləmə müalicəsi ilə menstruasiya dövrü nizamlansa da, bəzi qadınlarda fibrokistik əlamətlər yüngülləşə bilər, bəzilərində isə təsirsiz qala bilər və nadir hallarda artış müşahidə oluna bilər.

Fibrokistik Süd Vəzilər Üçün Effektiv Tibbi Müalicələr Var Mı?

Fibrokistik süd vəzi dəyişikləri çox zaman həyatı təhdid edən bir problem olmadığından, müalicə yanaşması əksər hallarda simptomların yüngülləşdirilməsinə yönəlir. Müalicələr invaziv və ya uzunmüddətli olmaq məcburiyyətində deyil; adətən simptomların şiddətinə və şəxsin həyat keyfiyyətinə təsirinə görə seçilir.

Ağrıkəsicilər və Dəstəkləyici Məhsullar

• Sadə ağrıkəsicilər (parasetamol, ibuprofen və s.) menstruasiya öncəsi və ya ağrının güclü olduğu günlərdə istifadə edilə bilər.
• Dəstəkləyici sütyen və ya idman sütyeni gündəlik hərəkət zamanı yaranan ağrını azalda bilər.

Hormon Tənzimləmələri

• Doğum kontrol həbləri östrojen və progesteron balansını stabilləşdirə, bəzi qadınlarda kist ölçüsünü və ağrını azalda bilər. Lakin bu həmişə təmin edilmiş həll deyil; bəzən əks reaksiya da müşahidə olunur.
• Menopoz sonrası hormon əvəzləmə müalicəsi alan qadınlarda, doza düzəliş və ya fərqli formul asiyalar fibrokistik ağrısını azaltmaq üçün bir seçim ola bilər.

Tiroid Hormonu Müalicəsi

• Əgər şəxsdə hipotiroidi və ya başqa tiroid pozuqluğu varsa, tiroid hormon müalicəsi fibrokistik simptomları da yüngülləşdirə bilər. Çünki normal işləyən tiroid bezi ümumi hormon balansı üçün böyük önəm daşıyır.

Kist Aspirasiyası

• Xüsusilə çox böyük və ağrılı kist olduqda incə iynə ilə kist mayesinin çəkilməsi (aspirasiya) simptomatik rahatlama təmin edə bilər.
• Maye şəffafdırsa adətən əlavə müdaxilə tələb olunmur. Əgər maye qanlıdırsa və ya kist sürətlə yenidən dolursa, əlavə dəyərləndirmə lazım ola bilər.

Vitaminlər və Bitki Dəstəkləri

• Vitamin E və B6 kimi əlavələr bəzi qadınlarda süd vəzi ağrısını yüngülləşdirə bilər.
• Çuha çiçəyi yağı (Evening Primrose Oil) daxilindəki gama-linolenik turşu (GLA) sayəsində hormon balansına müsbət təsir göstərə bilər. Ancaq bu bitki əlavələrinin təsiri fərddən fərdə dəyişə bilər.

Cərrahi Müdaxilə

• Nadir hallarda kistlər çox böyükdürsə, təkrar yaranırsa və ya içərisindən şübhəli kütlə götürülübsə, cərrahi çıxarılması düşünülə bilər. Lakin fibrokistik süd vəzi üçün bu üsul nadir hallarda tətbiq olunur və əksər hallarda ciddi şübhə yaradan vəziyyətlərdə sınanır.

İyod Əlavələri

• Bəzi tədqiqatlar iyod əlavələrinin fibrokistik süd vəzi ağrısını azalda biləcəyini göstərir. Yenə də bu yanaşma hər kəs üçün uyğun deyil. Artıq iyod və ya tiroid problemləri olan şəxslər üçün diqqətli istifadə edilməlidir.

Fibrokistik Süd Vəzi Dəyişiklikləri Xərçəng Riskini Artırırmı?

Fibrokistik süd vəzi dəyişikləri ilə süd vəzi xərçəngi arasında birbaşa səbəb‑nəticə əlaqəsi yoxdur. Yəni fibrokistik süd vəzisinin olması avtomatik olaraq daha yüksək xərçəng riski demək deyil. Lakin istisna təşkil edən bəzi hallar mövcuddur:

Non‑Proliferativ və Proliferativ Lezyonlar

• Çox fibrokistik süd vəzi lezyonu “non-proliferativ”dir, yəni hüceyrələrdə sürətli və anormal çoxalma yoxdur. Bu tip dəyişiklər xərçəng riskini əhəmiyyətli dərəcədə artırmır.
• Bəzi “proliferativ” lezyonlar (məsələn atipik duktal hiperplazi və ya lobulyar hiperplazi) hüceyrə çoğalması baxımından daha aktiv ola bilər və xərçəng riskində müəyyən artıma səbəb ola bilər. Ancaq bu hal fibrokistik diaqnozu alan qadınların çox kiçik hissəsində görülür.

Ailə Tarixi və Genetik Faktorlar

• Ailədə güclü süd vəzi xərçəngi tarixçəsi (məsələn BRCA mutasiyası) varsa, fibrokistik vəzi olsun və ya olmasın risk artır. Fibrokistik dəyişiklər isə bu riski daha da yüksəltmir, lakin diaqnozu çətinləşdirə bilər.
• Sıx və püturlu süd vəzi toxuması müayinə və mamoqrafiyada xərçəngli kütlələrin aşkarlanmasını çətinləşdirə bilər. Buna görə mütəmadi izləmə vacibdir.

Yaşam Tərzi və Digər Faktorlar

• Siqaret, alkoqol, piylənmə və oturaq həyat tərzi kimi risk faktorları fibrokistik süd vəzi olsa da, olmasa da xərçəng riskini artırır.
• Hormonal balanssızlıqlar və uzunmüddətli östrojen dəstəyi (məsələn müəyyən hormon müalicələri) xərçəng riskində kiçik artıma səbəb ola bilər, lakin bu birbaşa fibrokistik dəyişiklərlə bağlı deyil.

Mütəmadi Yoxlama və İzləmə

• Fibrokistik süd vəziyə sahib qadınlar “risk yoxdur” deyə rutin yoxlamaları buraxmamalıdır. İllik mamoqrafiya və lazım gələrsə ultrason toxumaların xarakterini izləməyə kömək edir.
• Ağrı, axıntı, rəng dəyişikliyi və ya kütlədə sürətli böyümə kimi əlamətlər varsa, erkən qiymətləndirmə böyük əhəmiyyət daşıyır.

Yanlış Fikirlərin Qarşısını Almaq

• Bəzi mənbələr fibrokistik süd vəzi dəyişiklərini xərçəngöncüsü hesab edərək lazımsız qorxu yarada bilər. Əslində tipik fibrokistik dəyişiklər xoşxassəlidir. Yalnız atipik hiperplazi kimi xüsusi variantlar risk kateqoriyasına daxildir.
• Süd vəzi toxumasında əlavə həssaslıq varsa, simptomları daha tez-tez müşahidə etmək faydalı ola bilər. Lakin bu daimi narahatlıq tələb edən bir vəziyyət deyil.